Jak rozwija się mózg od zarodka?
Opis należy zacząć od samego zapłodnienia, w wyniku którego powstaje zygota ulegająca licznym podziałom komórkowym. W początkowym etapie życia zarodek nie ma neuronów. Ostatecznie po wszystkich podziałach komórkowych wyróżnić można ektodermę, endodermę i mezodermę. Tkanka nerwowa rozwija się właśnie z ektodermy i w wyniku licznych przekształceń poczynając od płytki nerwowej do cewy nerwowej można wyróżnić istotne dla nas neurony i komórki glejowe.
A mózg, czyli nasze drugie serce?
Mózg powstaje z pęcherzyka w przedniej części cewy nerwowej w wyniku procesu nazywanego neurulacją. W 4 tygodniu obserwuje się powstanie pierwotnych pęcherzyków mózgowych czyli przedmózgowie, śródmózgowie i tyłomózgowie. Na dalszym etapie z przedmózgowia rozwija się kresomózgowie i międzymózgowie (potem wzgórze i podwzgórze), a z tyłomózgowia- most i rdzeń przedłużony. Nowo powstałe elementy to pęcherzyki wtórne. Warto zaznaczyć, że śródmózgowie zostaje niepodzielone. W dalszym okresie powstaje móżdżek i kolejne struktury mózgowe w znaczącym stopniu kresomózgowie, które zaczyna dominować wielkością nad pozostałymi elementami. Idąc dalszym torem z kresomózgowia rozwijają się półkule mózgu i jądra podstawy a z międzymózgowia powstają wzgórze, podwzgórze, niskowzgórze, nadwzgórze, szyszynka i przysadka mózgowa. W okresie postnatalnym mózg rozwija się bardzo intensywnie do 10 roku życia. Rozwój poszczególnych struktur odbywa się w zróżnicowanym tempie. Za ciekawostkę można wskazać fakt, że niektóre obszary przedmózgowia są niedojrzałe po urodzeniu a po kilku miesiącach życia ich aktywność można już śmiało określić jako aktywność mózgu osoby dorosłej. W pierwszych latach życia w znaczącym stopniu rozwija się móżdżek, odpowiedzialny za czynności ruchowe i odbieranie informacji z receptorów czuciowych. Wraz z dojrzewaniem następuje także różnicowanie czynności obu półkul. Prawa półkula rozwija się między 4 a 7 rokiem życia, lewa natomiast między 7 a 9. Jako ostatnia w okresie dojrzewania rozwija się kora czołowa (zwiększa się ilość istoty białej), która w głównej mierze odpowiada za kontrolę zachowań i planowanie. W okresie dorosłości jedyne zmiany jakie zachodzą to powstawanie nowych synaps. Pogarsza się też wtedy pamięć. W okresie starzenia zmniejsza się sprawność receptorów a proces przekazywania informacji między komórkami nerwowymi wydłuża się, połączenia synaptyczne ulegają degeneracji. Degeneracja neuronów powoduje obniżenie produkcji neuroprzekaźników (dokładniej acetylocholiny) oraz blokuje ona możliwości działania już wytworzonych neuroprzekaźników na receptory, znajdujące się na włóknach neuronów. Należy zaznaczyć, że najczęściej dotyczy to kory mózgowej, hipokampa i móżdżku. Wszystko to skutkuje zaburzeniami pamięci krótkotrwałej, spowolnieniem ruchów, spadkiem koncentracji, zmniejszeniem podzielności uwagi, np. choroba Alzheimera.
Na sam koniec chciałabym jeszcze dodać kilka ciekawostek odnośnie mózgu. Pierwszym interesującym faktem może być to, że mózgi pająków są bardzo duże w porównaniu z resztą ciała. Naukowcy z Smithsonian Tropical Research Institute odkryli, że centralny układ nerwowy najmniejszego pająka na świecie, wypełnia przeszło 80% pojemności jego ciała. Kolejnym ciekawym zwierzęciem, które chciałabym tutaj przywołać jest pijawka, która przez swoje zwoje ma aż 32 mózgi!
A tak z innej beczki, znanym tematem jest hipnoza, szczególnie stosowana przez magików a dawniej reklamowana jako sposób leczenia. Z pewnością każdy spotkał się z filmami science fiction, horrorami w których nie brakuje zoombie. Czemu poruszam takie właśnie tematy pisząc ciekawostki o mózgu? Mrówki zoombie. Właśnie w taki sposób określa się mrówki zaatakowane przez rodzaj trujących grzybów z rodziny cordyceps. Grzyb infekuje owada a następnie manipuluje nim (a konkretniej jego mózgiem) w celu rozmnożenia.
- Ewolucja układu nerwowego – Wikipedia, wolna encyklopedia
- Neurulacja – Wikipedia, wolna encyklopedia
- Niezwykłe mózgi zwierząt – ciekawe.org – ciekawe.org
- ,,Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania” Woynarowska B. i współ., Wydawnictwo PWN (str.149-165)
- ,,Biologiczne mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt” Bogdan Sadkowski (str.77-78)
- Ciekawostki na temat ludzkiego ciała VI: układ nerwowy (cefarm24.pl)
- Rozwój układu nerwowego • Neuronaukowiec.com
- Niesamowite cechy mózgu zwierząt | jocelynkelley.com)
- Mrówki zamieniają się w “zombie”. Lasy Państwowe pokazały zdjęcia – o2 – Serce Internetu)
- ,,Mózg a zachowanie” T. Górska, A.Grabowska, J. Zagrodzka. Wydawnictwo PWN (str.120-171)
- ,,Biologiczne podstawy psychologii” J.W.Kalat (str.137-160)
Autor: Anita Frąckowiak